Yeşil Avrupa Dergisi: Esnek ekonominin esneklik ve özerklik konusundaki özgün olumlu öz imajı açıkça gerçekleşmedi. Ne yanlış gitti?

Juliet Schor: Esnek ekonomi idealist bir söylemle başladı ve üç dizi iddia öne sürdü: Ekonomik, sosyal ve çevresel. Çevresel iddialar çoğunlukla sahteydi. Ulaşım ve seyahat karbon yoğun faaliyetlerdir. Bu faaliyetleri daha ucuza yaparsanız, daha fazlasını elde edersiniz. Ekonomik ve sosyal açıdan, esnek ekonomi yeni bir çalışma şekli vaat ediyordu: Patronsuz. Geleneksel istihdamın aksine, işçiler istedikleri zaman ve istedikleri kadar çok veya az çalışabilirler. Bu esneklik, özerklik ve özellikle bir patrona sahip olmama fikri birçok insana yakışıyordu. Neyin yanlış gittiği işçiye göre değişir. Platformları bir ay sonunu getirme aracı olmaktan çok ek gelir kaynağı olanlar için, iş ekonomisi cazip. Halihazırda tam zamanlı bir işi, emekli maaşı, hali vakti yerinde bir eşi olabilir veya bir işletme sahibi olabilirler.

Geçimini sağlamaya çalışanlar için ise esnek çalışma hayal kırıklığı oldu. Bazı uygulamalar, çalışanların iş başına aldıkları meblağı gerçekten azalttı ve onları fazladan çalışma saatlerine zorladı. Paylaşımlı yolculuklarda, işçilerin payı her geçen gün azalmaya devam etti. Diğer sorun, uygulamaların açık erişim olması, yani platformların işçilerle dolmasıdır. Genel iş hacmi aynı kalırsa, işçiler ücret ödenmeden iş bekleyerek zamanlarını harcıyorlar. Yüksek saatlik ücretlere sahip uygulamalar da dahil olmak üzere, paylaşımlı yolculuk ve teslimat servislerinde tam zamanlı çalışan kişiler, yoksulluk düzeyinde gelirlere bile ulaşamıyor. Her şey, belirli bir iş miktarı için uygulamalara çok fazla işçiyi alıp ücretleri düşüren şirket politikasına bağlı.

Covid-19 salgını insanları işsiz bıraktı ve gelirleri düşürdü. Bu koşullar daha fazla insanı esnek işlere bağımlı hale getirmeyecek mi?

Pandemide teslimat hizmetleri talepte önemli bir artış gördü. Örneğin, ABD merkezli marketten alma ve teslimat şirketi Instacart, çok daha fazla müşteriyi ağırladı. Paylaşımlı yolculuk talebindeki düşüş, daha da çok insanı teslimat işine zorladı. Bugün, insanlar işlerini kaybedip uygulamalara yöneldikçe çok fazla insan çok az iş peşinde koşuyor. Bu durumda çaresiz kalan insanlar üzerinden şirketler yararlanıyor.

Ekonomi, alışverişten devlet hizmetlerine giderek daha fazla çevrimiçine dönüşmeye devam ediyor ve pandemide başarılı olan tek şirketler Amazon ve Google gibi büyük teknoloji firmaları. Bu genel olarak iş gücü için ne anlama geliyor?

Büyük çıkarım, katmanlaşmadır. Dijitalleşme herkes için aynı anlama gelmeyecek. Dijitalleştirilmiş çalışmayı uzaktan çalışmadan ayırmak önemlidir. Daha ayrıcalıklı çalışanlar için uzaktan çalışma, bir düzeyde özerklik sunar ve büyük ölçüde olumludur. Göreceğimiz bazı kalıcı değişiklikler, çalışanların her yerden çalışmalarına izin veren şirketler, yani uzun yolculuklardan kaçınırken daha ucuz alanlarda yaşayabilecekleri anlamına gelen çalışanlardır. Çocuk bakımı da bir sorundur, ancak uzaktan çalışma seçeneği birçokları için özgürlüğün genişletilmesidir. İnsanlar seçim şansı sunulursa, onlar için en iyi olanı seçeceklerdir. Diğer alanlarda, işin dijitalleşmesi çok daha sorunlu olacaktır. Dijitalleştirilmiş insan kaynakları işlevleri, halihazırda genellikle ayrımcı olan algoritmik karar verme sürecini kullanarak kişileri işe alıyor.

Kilit nokta, gezegensel ekosistemi korurken ihtiyaçları nasıl karşılarız sorusu üzerinde yoğunlaşmaktır.

Daha da büyük bir risk, dijital olarak çalışan ayrıcalıklı pozisyonlar ile yüz yüze ve dijital olmayan birçok meslek arasında büyüyen bir bölünmedir. 20. yüzyılın ikinci yarısında orta sınıfın büyümesi, güçlü sınıf farklılıklarını eğitim ve meslekle aşındırdı, ancak bunlar geri geliyor gibi görünüyor. Teslimat işçileri, ön saflardaki çalışanlar, bir diplomaya ihtiyaç duymadan yapabileceğiniz işler, giderek dijitalleşen beyaz yakalı işler ile dijitalleştirilmemiş, ağırlıklı olarak elle yapılan işler arasında bir ayrımla çok daha damgalanmış bir meslek grubu haline gelebilir.

Uzaktan çalışma, beyaz yakalı işlerin daha çok esnek iş haline gelmesinde ilk adım olabilir mi?

Doktor ve tıbbi ziyaretleri düşünürseniz, bunların parça başı işlere dönüştüğünü görebilirsiniz, bu da aslında esnek ekonominin kendisidir. Birçok bilim insanı, modern şirketin yakında geçmişte kalabileceğini düşünüyor. Modern şirketler, faaliyetlerinin çoğunu piyasadan çekip, bunu emir ve kontrol yoluyla organize ettiler. Serbest piyasanın ironilerinden biri, kapitalizmin temel kurumlarının sosyalist ülkeler gibi işlemesidir. Bununla birlikte, giderek artan bir şekilde, “bölünmüş işyeri” ve dış kaynak kullanımı, firmaların faaliyetlerini pazar sözleşmesine dayalı, koşullu bir temelde devretmesini içerir. Tarihsel olarak, Batı’daki parça başı sistem çalışma koşulları anlamında oldukça kötüydü. Güvenlik bağlamında, evrensel bir temel gelirle veya temel ihtiyaçları karşılamanın başka güvenilir yollarıyla gerçekleşecek olsaydı, o zaman parça başı sistem, onu ilişkilendirdiğimiz proto-endüstriyel Britanya’daki kadar kötü olmayabilir.

After the Gig kitabınız, esnek ekonominin orijinal vaatlerinden vazgeçmememiz gerektiğini savunuyor. Esnek ekonomi kurtarmaya değer mi?

Esnek ekonomiye yönelik birçok eleştirim var ama hala potansiyeli var ve birçok işçi olumlu yönlerini deneyimliyor. Teknolojinin bir kısmı, işletmenin yaptıklarının çoğunu gereksiz hale getirmesi açısından harika. Alıcılar ve satıcılar otomatik olarak eşleştirilir. Kalite kontrol, yönetim olmaksızın düzenlenir ve genellikle hem tüketiciler hem de çalışanlar için geçerlidir. Sorun teknoloji değil, sosyal ilişkilerdir. Talancı kapitalist firmalar yerine çalışanların veya kullanıcıların sahip olduğu platformlar, insanların istek ve ihtiyaçlarına uygun algoritmalar yapma potansiyeline sahiptir.

Kooperatif ekosistemini teşvik eden yasal düzenlemeler ve hatta belediye tarafından barındırılan veya sahip olunan platformlar, alternatif bir platform ekonomisinin temeli olabilir.

Küresel şehir ağı, yasal düzenleme ve teknik destekten gerçek paylaşım girişimleri için başlangıç ​​fonlarına kadar şehirlerin bu konuda neler yapabileceğini gösteriyor. Kooperatif ekosistemini teşvik eden yasal düzenlemeler ve hatta belediye tarafından barındırılan veya sahip olunan platformlar, alternatif bir platform ekonomisinin temeli olabilir. Tabii ki, büyük kurumsal oyuncular rekabeti sevmezler. Ancak tekrar bir yüksek işsizlik ve depresyon dönemine girerken, iş üretme ve teşvik etme konusunda daha yaratıcı olmak için şehirlere ihtiyacımız var.

Pek çok Avrupa ülkesi ekonomik gerilemeyle başa çıkmak için azaltılmış çalışma saatleri kullandı ve dört günlük çalışma haftası hakkında büyüyen bir tartışma da var. Mevcut kriz, yeni bir iş-yaşam dengesi için bir fırsat mı?

Özellikle krizin başlangıcında, insanlar harcama ve tüketim açısından temel ihtiyaçlarına döndükleri için azaltılmış çalışma süresini tartışmak için uygun bir zaman gibi görünüyordu. Ülkeler, tedarik zincirindeki temel ihtiyaçlara öncelik veriyordu ve çevrimiçi baksanız bile, aradığınızı her zaman bulamıyorsunuz. Bu an gerçekten neye ihtiyacımız olduğu sorusunu gündeme getirdi. Temel ihtiyaçlarımız yemek, sağlık, eğitim ve barınaktır. Toplum olarak maksimum çıktıdan ziyade bu ihtiyaçlara odaklanırsak, diğer faaliyetler için çok fazla iş gücü serbest bırakılır. Aynı zamanda, farklı ve daha basit bir yaşam tarzının olumlu hayalleri, tecrit sırasında ihtiyaçları karşılanan ayrıcalıklı insanlar için bir koruma niteliğindeydi.

Daha kısa saatler hayatta kalmakla ilgilidir ve iklim politikası için önemli bir nokta olması gerekir.

Azalan çalışma süresinin diğer bir boyutu da iklim krizidir. Çalışma saatleri ile karbon emisyonları arasındaki ilişki, çalışma süresinin daha kısa olduğu ve diğer şeylerin eşit tutulduğu durumda daha düşük karbon emisyonlarına sahip olduğunu göstermektedir. Bunu gerçekten öne çıkarmamız gerekiyor çünkü ulusal ekonomilerin boyutunu sürekli olarak büyütmeye çalışırken sağlam bir iklim gündemine sahip olmanın bir yolu yok. Bu anlamda, daha kısa saatler hayatta kalmakla ilgilidir ve iklim politikası için önemli bir nokta olması olması gerekir. Avrupa’daki yeşiller bu noktayı uzun süredir anlıyor ve 1980’lerden beri gündemlerinin önemli bir parçasıdır.

Avrupa’da, azalan çalışma saatleri ve post-growth gündeminin çoğu ana akıma girdi. Hala ana akımın merkezi değil ama meşru bir bakış açısı haline gelebildi. Yeşil Yeni Düzen işlerden bahsetse de büyümeden bahsetmemekte belki de bu sebeple Amerika Birleşik Devletleri’ndeki tartışma Avrupa’daki noktaya gelemedi. Büyüme sorunu eninde sonunda sorunsuz bir şekilde çözülecektir. Karbon, istihdam ve refah politika ile odaklanmalıdır.

Covid-19 her şeyden önce bir sağlık krizidir, ancak ekonomilerimizin nasıl yürüdüğüne dair birçok kusuru da ortaya çıkarmıştır. Yeşiller bu krizi bir dönüm noktası haline getirmek için neye odaklanmalı?

Odak noktası, ekonominin ne için olduğu üzerinde olmalıdır. Büyüme uğruna büyüme mi? Pandemi, ekonominin insanların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde işlemediğini bir kez daha gösterdi. 1950’lerde insanlar “General Motors için iyi olan, ülke için iyi olan şeydir” diyorlardı. O zaman da eleştirirdim ama yine de makul bir argümandı. Kilit nokta, gezegensel ekosistemi korurken ihtiyaçları nasıl karşılarız sorusu üzerinde yoğunlaşmaktır. Bu, güvenlik açısından konuşmayı gerektirir. İklim krizi; afetler, gıda fiyatları, istikrarsızlık ve göç yoluyla giderek daha fazla insan için artan ekonomik güvensizlik yaratacaktır. Halihazırda kaosa neden oluyor ve bu daha fazla ekonomik kaosa neden olacak. Biraz daha önemsiz bir mesaj olabilir, ancak insanların ihtiyaçlarına odaklanmakla ilgilidir: güvenlik, dayanıklılık ve riskleri en aza indirme.

Çeviren: Ahmet Salih Tuna