На изборите за градско собрание во Загреб, одржани на 16 мај 2021 година, зелено-левата коалиција освои 40,83 проценти од гласовите на народот освојувајќи 23 од 47 места. Коалицијата, исто така, победи во првиот круг од изборот за градоначалник, а нејзиниот кандидат Томислав Томашевиќ освои 45,15 проценти од гласовите. Победата беше потврдена на вториот круг на изборите што се одржа на 30 мај против екстремно десничарскиот кандидат Мирослав Шкоро. И покрај жестоките обиди на противникот да ја означи зелено-левата коалиција како проект на агенти финансирани од странство и на екстремистички левичарски невладини организации, јавноста го поддржа Томашевиќ со убедливо мнозинство од 63,9 проценти од гласовите. Во градското собрание, партиите на зелено-левата коалиција – во која се вклучени и партиите Нова левица, За градот и Одржлив развој на Хрватска – ОРаХ – најверојатно ќе го изградат мнозинството со левоцентристичката Социјалдемократска партија, која освои пет места во градското собрание.

Популарноста на зелено-левата коалиција е потврдена и на изборите за подлокално ниво на власт во Загреб, организирани во 17 градски области и во 218 локални комитети. Коалицијата го постигна најдобриот резултат во неверојатни 16 од 17 општински совети на градските окрузи и во 101 совет на локалните комитети, што ѝ даде раководна позиција во повеќето делови на градот. Надвор од Загреб, коалицијата настапи во осум други градови низ земјата (Сплит, Риека, Осиек, Пула, Карловац, Дубровник, Корчула и Пазин) и успеа да добие застапеност во градските совети во сите овие градови, истовремено освојувајќи и натпревар за градоначалник во Пазин.

Успехот на коалицијата е уште позачудувачки во споредба со првичното учество на локалните избори во 2017 година, кога освои 7,6 проценти од гласовите и четири места во градското собрание во Загреб. И покрај релативно маргиналната позиција, преку постојана конфронтација со корумпираната влада на градскиот градоначалник Милан Бандиќ, коалицијата успеа симболично да стане водечки опозициски актер. Врз основа на ова искуство, во 2019 година контингент од активисти на Загреб е наш ја формира партијата Можеме и учествуваше на изборите за Европскиот парламент во 2019 година. Проектот дополнително се разви на парламентарните избори во 2020 година, кога зелено-левата коалиција освои 6,99 проценти од гласовите и влезе во хрватскиот парламент со седум места од 151.

Патот на зелено-левите до градското собрание

Постојат многу меѓусебно поврзани фактори што можат да се припишат на историскиот успех на коалицијата во Загреб. Прво, по катастрофалниот земјотрес што го потресе градот во март 2020 година, во комбинација со поплавата што го погоди неколку месеци подоцна и последиците од кризата предизвикана од ковид-19, проблемот со распаѓањето на градската јавна инфраструктура и со локалната самоуправа зафатена од корупција стана поочигледен од кога било досега. Второ, главната левоцентристичка партија (Социјалдемократската партија) го губи својот кредибилитет кај традиционално левонаклонетиот електорат во Загреб. Оптоварена со борби и со општ недостиг од идеолошка кохерентност, Социјалдемократската партија дополнително ја засили позицијата на зелено-левата коалиција како предизвикувач. Трето, успехот на коалицијата на парламентарните избори во јули 2020 година ја направи позабележлива на националните медиуми и ја постави сцената за натамошен пораст на локалните избори.

Иако потенцијалот на коалицијата во централните градски области во Загреб веќе беше јасен на изборите во 2017 година, требаше да се вложи многу енергија за организирање на платформата во периферните делови.

Иако овие пошироки контекстуални фактори не можат да се преценат, исто така е важно да се спомене дека силата на зелено-левата коалиција произлегува од практиката на политичко организирање на ниво на градски области и заедници. Иако потенцијалот на коалицијата во централните градски области во Загреб, како што се Доњи Град или Трешњевка, веќе беше јасен на изборите во 2017 година, требаше да се вложи многу енергија и основа за организирање на платформата во периферните делови.

Изборната кампања како колективна акција

Што подразбираше оваа основа и кои беа предизвиците во ширењето на забележливоста на платформата низ градот? За да се одговори на ова прашање, корисно е да се фокусираме на две периферни области, каде што пред четири години зелено-левата коалиција имаше слаби резултати: Пешченица-Житњак и Стењевец.

Пешченица-Житњак е една од поголемите градски области со многу хетерогена урбана средина. Ги опфаќа планираните станбени области со висококатници од социјалистичкиот период, огромна и во голема мера згасната индустриска зона, како и спонтано развиени области на индивидуално домување, кои се шират со децении без соодветна комунална инфраструктура и јавни услуги.

Токму во овие области и локални комитети поранешниот градоначалник уживаше најголема популарност во последните две децении. На изборите во Пешченица-Житњак во 2017 година, зелено-левата коалиција постигна само еден од 19 мандати во Окружниот совет и мандат во само три од 16 локални комитети. На годинашните избори коалицијата освои осум од 19 мандати во Окружниот совет и може самостојно да формира мнозинство во шест од 16 совети на локалните комитети во округот.

Осврнувајќи се на нејзината работа во изминатата година, Антонија Комазлиќ, локален организатор во Пешченица, рече: „Ја презедов задачата на организирање со еден од моите колеги без целосно да бидам свесна за обемот на работа што го подразбира организацијата низ толку голем округ“. Патот напред го најдоа ангажирајќи се со општинските проблеми на терен. На пример, откако поплавите во јули 2020 година предизвикаа загадување на водата, домаќинствата во областа почнаа да се борат со пристапот до вода за пиење. Фактот дека зелено-левата коалиција беше единствената политичка партија присутна во округот што покажа интерес и проблематизираше такви прашања во Окружниот совет, помогна да се прошири нивното членство. Натамошен интерес беше привлечен со анкети преку интернет за локалните проблеми и за приоритетите за секој локален комитет.

Оттука, организирањето на терен беше многу интензивно, како што објасни Комазлиќ: „Како што се оддалечувавме од центарот на градот, моравме да се бориме за секој поединец. Моравме да контактираме со секое лице, да се сретнеме со нив во различни пригоди, да ги информираме за новостите, да ги испратиме нашите организациски документи и да ги вклучиме во нашите активности. Секоја група локални комитети изработи своја програма, која се покажа како особено корисна како алатка за засилување“. Коалицијата, исто така, успеа да контактира и да соработува со некои од постојните иницијативи на ниво на соседство нудејќи им поддршка и платформа за изборен ангажман.

Друг случај е Стењевец, многу помала област, но која, сепак, има разновидна урбана средина и многу различни проблеми. Во текот на изминатата деценија, Стењевец забележи развој на пренатрупани области со самостојни куќи, како и новоизградени станбени згради. Поради лошото планирање, јавните услуги и инфраструктурата не држат чекор со развојот на областа.
„Централната организациска филозофија што ја правеше зелено-левата коалиција поинаква од другите политички партии беше нагласување на колективниот, а не на индивидуалниот напор.“

Марин Живковиќ, организатор од Стењевец, се сети на почетокот на локалната група таму: „Кога почнавме да ја организираме групата кон крајот на минатото лето [2020], повеќето наши членови на самиот почеток беа мотивирани од резултатите од парламентарните избори покажувајќи интерес за политички прашања на национално ниво“. Како и во Пешченица, анкетата преку интернет во Стењевец служеше како начин за привлекување луѓе со поголем интерес за општински прашања што влијаат на нивната непосредна околина.

Според Живковиќ, централната организациска филозофија што ги правела поинакви од другите политички партии била нагласување на колективниот, а не на индивидуалниот напор: „Во групата, ние секогаш се обидувавме да нагласиме дека ова е заеднички потфат и дека сите ние заедно учествуваме во тоа. Никој не беше прогласен за лидер. Основната идеја е дека група луѓе продолжуваат да функционираат како група и по изборите. Ова, мислам, е и причината што повеќето луѓе беа подготвени да ги стават своите имиња на гласачкото ливче“.

Комбинирање на зелената и на левата политика преку општините

Сè на сè, рецептот за зголемување на интересот на граѓаните за политика потоа е прилично едноставен: демонстрирање дека група луѓе организирани во политичка партија можат да кажат нешто значајно за важни проблеми во нивната непосредна околина. На овој начин, политичкото учество станува инструмент за решавање конкретни проблеми: нефункционален водовод и канализациски системи, несигурна сообраќајна инфраструктура или неподнослива нееднаквост во домувањето. На сите нивоа на локалната власт, а особено на ниво на окрузи, решавањето на овие прашања претходно ретко се поврзуваше со политичко учество, а не, пак, со партиска политика.

Дури и со неверојатна изборна поддршка, влегувањето во локалната власт за зелено-левата коалиција ќе биде напорна задача. Од една страна, коалицијата ќе мора да ја преземе власта врз апарат од големи размери, кој со години функционира не според меритократски и професионални критериуми, туку според разработен систем на освојување плен од страна на поранешниот градоначалник и на неговите коалициски партнери. Од друга страна, новата градска влада ќе мора да се спротивстави на личните интереси на неколку приватни корпорации што веќе две децении профитираа од клиентелизмот на владата.

Дури и со неверојатна изборна поддршка, влегувањето во локалната власт за зелено-левата коалиција ќе биде напорна задача.

Конечно, влегувањето во влада значи и дека организациската структура на зелено-левата коалиција ќе мора да се приспособи на нејзината нова позиција. За среќа, по кампањата што ефективно се одвива од пред парламентарните избори во 2020 година, во моментов не се наѕираат нови избори до 2024 година. Ова создава единствена можност за размислување и за натамошен развој на организацијата.

Анализата на развојот и изборните резултати на зелено-левата коалиција, веројатно, ќе останат тема на новинарски и на академски интерес во наредните месеци и години, особено затоа што успехот на коалицијата може да сигнализира потенцијал за сличен развој и во другите источноевропски земји. Комбинирањето на зелената и на левата политика преку модел на општинско организирање навистина може да се покаже како патот напред во регионот обележан со сè поголемо ултрадесничарско влијание и сè уште во голема мера маргинална улога на радикалните леви изборни актери.

Овој напис првпат беше објавен на „Миним“.