Кршење на слободата во Хонгконг, упад на екстремно десничарската милиција во Капитол во САД, француски генерали отворено зборуваат за граѓанска војна: виталните знаци на демократијата низ целиот свет не изгледаат добро. Во многу земји опаѓа вербата на јавноста во демократијата. Незадоволството од демократијата се зголемува глобално од раните 90–ти години, особено по финансиската криза во 2008 година. Без разлика дали станува збор за напади врз нејзиниот интегритет или, едноставно, за навигација во нарушувањата на изборниот систем, демократијата и нејзините принципи на организирање бараат постојана заштита, одржување и поправка.

Глобалниот тренд кон популизам во последните години поттикна многу дебати за „криза на демократијата“. Тоа што внимателно ја следеше финансиската криза сугерира дека нееднаквоста и економскиот пад се суштински делови од приказната. Но, корените досегаат подалеку и економијата не објаснува сè. Општествата се менуваат со културата, која станува сè поцентрално бојно поле, а технологијата ги менува начините на кои живееме, работиме и комуницираме. Со пандемијата се забрза постојаното поместување на интернет на сè, од медиумскиот екосистем до состаноците во заедницата. Сите овие фактори заедно влијаат на тоа како функционираат и не функционираат демократиите.

Порастот на повиците за подобра застапеност и демократски права во воспоставените демократии предизвикува размислување за тоа дека нашиот политички систем е далеку од совршен. Протестите на „Жолтите елеци“ беа насочени кон принудување на далечната метрополитенска политика да ја земе предвид реалноста на руралните градови и на предградијата при поставувањето климатска политика. Движењето „Црниот живот е важен“ се однесува на основните права како што се еднаков третман според законот, како и на поништување на постојаните неправди. Кого, што и како претставува политиката е за дискусија – и со право. Не беше гласач (тогаш 15-годишната Грета Тунберг) и седеше пред шведскиот парламент барајќи сериозно да се земат предвид интересите на нејзината генерација, што предизвика спуштање на глобалното движење за климата на улиците во 2019 година. Но, искуствата на Турција, Полска, Унгарија и на многу други земји нудат јасни предупредувања. Ако се смета дека демократијата не функционира, има сè помалку демократски начини за нејзино поправање.

Од претставување на идните генерации до заздравување на заедничките добра, зелената политика ја турка демократијата понатаму.

Затоа, демократите се соочуваат со двоен предизвик за зачувување на тоа што го имаме, а, исто така, продлабочувајќи ја демократијата и застапеноста за да се вклучат сите луѓе значајно и еднакво. Во некои земји, првата е поитна, но двете работи се секогаш поврзани. Оваа двојна задача отсекогаш била во срцето на зелениот политички проект. Со демократските принципи во основата, зелените, недвосмислено, ги бранат човековите права насекаде и свежото, често женско лице на зелената политика е на првата линија на противење на десничарскиот авторитаризам. Но, повеќе од тоа, од претставување на идните генерации до заздравување на заедничките добра, зелената политика ја турка демократијата понатаму и обезбедува нова оска врз основа на која ќе се втемелат нашите институции.

Што можат да донесат зелените во борбата за иднината на демократијата? Прво, креативност и подготвеност да се предизвикаат воспоставените начини на водење политика преку поттикнување еднаква застапеност, активно граѓанство и учество. Успехот на претставничката демократија зависи од нејзините претставници. Затоа, гарантирањето вистинска разновидност и вклучување во политиката е централно за премостување на јазот што постои меѓу политичките институции и општеството во целина. Експериментите на собранија на граѓани и други иновации што се појавуваат низ целиот свет се само дел од одговорот. Долго поддржани од зелените, тие ветуваат начини за ревитализација на политиката и вклучуваат споредни перспективи и интереси. Но, како што истакнуваат критичарите, ова се несовршени вежби. Сè повлијателните партии на зелените не можат да си дозволат да го исфрлат бебето од претставничката демократија (и нивната улога како партии) со водата за капење. Само иновациите нема да бидат доволни за да се одбрани алтернативната, исклучувачка верзија на демократијата, која е во пораст.

Второ, зелените имаат клучна улога во дефинирањето на новото заедничко добро околу кое може да се собере целото општество. Повеќе од сè, демократијата е приказна за заедницата што ја одредува својата иднина. Во Европа, универзалното право на глас е заедничко (иако не секогаш) достигнување на работничките, женските и на демократските движења. Но, достигнувањата на социјалдемократијата од 20 век беа поврзани со фосилната економија, која нужно се повлекува. Бидејќи еколошката криза ги редефинира условите за просперитет во 21 век, на зеленото движење е да ја заштити демократијата преку водење прогресивна визија за одржлива, социјално праведна иднина. За разлика од своите социјалдемократски и неолиберални претходници, тоа ветува дека ќе го обнови социјалното ткиво од кое зависи секоја политичка заедница, воедно дозволувајќи им на луѓето да напредуваат како индивидуи.

На зелено движење е да ја заштити демократијата преку водење прогресивна визија за одржлива, социјално праведна иднина.

Трето, не може да се занемари потребата за поголема демократија во самата Европска унија. Постапките на ЕУ често се демократски и уставно оптоварени – како што редовно демонстрираат народните гласови и судските пресуди. Резултатот е дека неговите достигнувања се кревки и застојот никогаш не е далеку. Европската демократија само полека ќе се гради, но може да придонесе за зголемена транспарентност во донесувањето одлуки, попретставителна политика на ниво на ЕУ и за поголема поддршка за европските медиуми и за граѓанското општество. Со повлекување на федералистичките визии, најперспективните патишта за градење вистински транснационални форми на демократска политика може да се најдат во засилувањето на врските меѓу различните нивоа на политичка моќ низ Европа.

Влогот е голем, но има основа за надеж. Демократијата не е крајна точка; таа е отпорна и флексибилна. Начинот на кој ќе се развива е важен и ќе зависи од силите што го управуваат. За зелените и прогресивните, нема подобро време да се изложи широка, позитивна визија за демократија и застапеност изградени врз слобода, еднаквост и вклученост. Како движење што го политизираше односот меѓу општеството и природата на Запад, зелената политика води не само во одбрана на демократијата, туку и во нејзиното повторно откривање.

[1] Роберто Стефан Фоа и др. (2020). Глобален извештај колку сте задоволни од демократијата 2020 година. Кембриџ, Обединетото Кралство: Центар за иднината на демократијата.

Democracy Ever After? Perspectives on Power and Representation
Democracy Ever After? Perspectives on Power and Representation

Between the progressive movements fighting for rights and freedoms and the exclusionary politics of the far right, this edition examines the struggle over democracy and representation in Europe today.

Order your copy