Η παγκόσμια στροφή προς τον λαϊκισμό τα τελευταία χρόνια έχει κινητοποιήσει διάφορες συζητήσεις γύρω από την «κρίση της δημοκρατίας». Το γεγονός ότι ακολούθησε γρήγορα την οικονομική κρίση δείχνει ότι η ανισότητα και η οικονομική ύφεση είναι κύρια χαρακτηριστικά της ιστορίας. Όμως οι ρίζες του προβλήματος πηγάζουν από πιο παλιά και η οικονομική θεωρία δεν εξηγεί τα πάντα. Οι κοινωνίες αλλάζουν με τον πολιτισμό ένα συνεχώς πιο κεντρικό πεδίο μαχής, και η τεχνολογία «επανακαλωδιώνει» το πώς ζούμε, δουλεύουμε και επικοινωνούμε. Με την πανδημία, η σταδιακή μετατόπιση στο διαδίκτυο των πάντων, από το οικοσύστημα μέσων ενημέρωσης εώς τις συνεδριάσεις κοινοτήτων έχει επιταχυνθεί. Όλοι μαζί, αυτοί οι παράγοντες εμπλέκονται στο κατά πόσο οι δημοκρατίες είναι λειτουργικές ή δεισλειτουργικές.   

Η έκρηξη των καλεσμάτων/αιτημάτων για καλύτερη αντιπροσώπευση και δημοκρατικά δικαιώματα στις καθιερωμένες δημοκρατίες μας αναγκάζει να αναλογιστούμε πόσο τα πολιτικά μας συστήματα είναι πολύ μακριά από το ιδεατό. Οι διαδηλώσεις των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία είχαν ως στόχο και να πιέσουν μια απόμακρη αστική πολιτική τάξη να λάβουν υπόψιν τις πραγματικότητες στις πόλεις της επαρχίας και των προαστίων στη λήψη και θέσπιση πολιτικών για το κλίμα. Το κίνημα …. είναι για βασικά δικαιώματα όπως η ίση μεταχείριση από τον νόμο όσο και για την αναστροφή χρόνιων ανισοτήτων και αδικιών. Ποιους/ες, τι, και πώς η πολιτική αντιπροσωπεύει είναι όλα προς συζήτηση – και δικαίως. Ήταν η πράξη μιας μη-ψηφίζουσας (την τότε 15-χρονη Γκρέτα Τουνμπεργκ) να καθήσει έξω από την Σουηδική Βουλή ζητώντας να ακουστούν σοβαρά τα συμφέροντα της γενιάς της που πυροδότησε την κάθοδο του παγκόσμιου κλιματικού κινήματος στους δρόμους το 2019. Όμως οι εμπειρία της Τουρκίας, της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και πολλών άλλων χωρών δίνουν ξεκάθαρες προειδοποιήσεις. Εάν η δημοκρατία θεωρείται ότι δεν λειτουργεί σωστά, υπάρχουν περισσότερο και λιγότερο δημοκρατική τρόποι να φτιαχτεί αυτό το πρόβλημα.

Από την αντιπροσώπευση των μελλοντικών γενεών μέχρι την ανασυγκρότηση των κοινών αγαθών, οι πράσινες πολιτικές ωθούν την δημοκρατία μπροστά.

Οι δημοκράτες συνεπώς έχουν την διττή πρόκληση να διατηρήσουν αυτά που έχουμε ήδη ενώ παράλληλα εμβαθύνουν την δημοκρατία και την αντιπροσώπευση για να συμπεριλάβουν όλους τους ανθρώπους ισότιμα και ουσιαστικά. Σε κάποιες χώρες, το δεύτερο είναι πιο σημαντικό, αλλά και τα δύο είναι αλληλένδετα. Αυτή η διττή αποστολή ήταν ανέκαθεν στην καρδιά του πράσινου πολιτικού εγχειρήματος. Με τις δημοκρατικές αξίες στον πυρήνα τους, οι Πράσινοι υπερασπίζονται χωρίς περιστροφές τα ανθρώπινα δικαιώματα παντού και το φρέσκο, πολλές φορές γυναικείο πρόσωπο της πράσινης πολιτικής βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της αντίστασης κατά του ακροδεξιού απολυταρχισμού. Αλλά και πέρα από αυτό, από την αντιπροσώπευση των μελλοντικών γενεών μέχρι την ανασυγκρότηση των κοινών αγαθών, οι πράσινες πολιτικές ωθούν την δημοκρατία μπροστά και προσφέρουν έναν νέο άξονα στον οποίο μπορούμε να βασίσουμε τους θεσμούς μας.

Τι μπορούν να προσφέρουν οι Πράσινοι στην μάχη για το μέλλον της δημοκρατίας; Πρώτον, δημιουργικότητα και θέληση να αμφισβητήσουμε τους καθιερωμένους τρόπους με τους οποίους γίνεται η πολιτική με το να προωθούμε την ίση αντιπροσώπευση, την ενεργή συμβολή των πολιτών στην εξουσία και την συμμετοχικότητα. Η επιτυχία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας έγκειται στον βαθμό αντιπροσωπευτικότητάς της. Εγγυώντας πραγματική ποικιλομορφία και συμπεριλιπτικότητα στην πολιτική είναι συνεπώς στο επίκεντρο του πώς γεφυρώνεται το χάσμα που υπάρχει μεταξύ των πολιτικών θεσμών και της ευρύτερης κοινωνίας. Τα πειραματικά εγχειρήματα στις συνελεύσεις πολιτών και άλλες καινοτομίες που ξεπηδούν ανά τον κόσμο είναι μόνο ένα μέρος της λύσης. Εδώ και χρόνια υποστηριζόμενες από τους Πράσινους, υπόσχονται μεθόδους για την αναζωογόνηση της πολιτικής και συμπεριλαμβάνουν παραμελημένες/περιθωριοποιημένες οπτικές και συμφέροντα. Όμως, όπως καταδεικνύουν και κριτικές φωνές, δεν είναι ασκήσεις χωρίς ελατώμματα. Τα όλο και πιο επιδραστικά Πράσινα κόμματα δεν έχουν την πολυτέλεια να πετάξουν την αντιπροσωπευτική δημοκρατία (και τον ρόλο τους ως κόμματα) μαζί με τα σκουπίδια. Οι καινοτομίες από μόνες τους δεν θα αρκέσουν για να αποτρέψουν την αντίθετη εκδοχή της δημοκρατίας βασισμένη στον κοινωνικό αποκλεισμό η οποία ανεβαίνει.     

Δεύτερον, οι Πράσινοι έχουν να παίξουν έναν καίρο ρόλο στη διαμόρφωση/ορισμό ενός νέου κοινού καλού γύρω από το οποίο μπορεί να συσπειρωθή όλη η κοινωνία. Πάνω απ’ όλα, η δημοκρατία είναι η ιστορία μια κοινότητας που προσπαθεί να προσδιορίσει το μέλλον της. Στην Ευρώπη, το καθολικό δικαίωμα ψήφου έχει υπάρξει το κοινό (αλλά όχι πάντα κοινοπραχθές) επίτευγμα του εργατικού, του γυναικείου και του δημοκρατικού κινήματος. Όμως τα κατορθώματα της σοσιαλδημοκρατίας του 20ου αιώνα ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με μια οικονομία βασισμένη στα ορυκτά καύσιμα που βρίσκεται αναγκαστικά σε υποχώρηση. Όσο η οικολογική κρίση επαναπροσδιορίζει τις συνθήκες της ευημερίας στον 21ο αιώνα, είναι στα χέρια του πράσινου κινήματος να προστατέψει την δημοκρατία με το να οδηγηθεί ενός προοδευτικού οράματος για ένα βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο μέλλον. Διακριτό από τα σοσιαλδημοκρατικά και νεοφιλελεύθερα προήγουμενα/προκατόχους, υπόσχεται να αποκαταστήσει τον κοινωνικό ιστό στον οποίο κάθε πολιτική κοινότητα βασίζεται και ταυτόχρονα να δώσει στους ανθρώπους την δυνατότητα να ευδοκιμήσουν ως άτομα. 

Είναι στα χέρια του πράσινου κινήματος να προστατέψει την δημοκρατία με το να οδηγηθεί ενός προοδευτικού οράματος για ένα βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο μέλλον.

Τρίτον, η ανάγκη για περισσότερη δημοκρατία στους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορεί να αγνοηθεί. Οι πράξεις της ΕΕ είναι συχνά δημοκρατικά και συνταγματικά προβληματικές – όπως καταδεικνύουν μαζικές ψηφοφορίες και δικαστικές αποφάσεις ανά τακτά διαστήματα. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα επιτεύγματά της είναι εύθραυστα και το αδιέξοδο δεν βρίσκεται ποτέ μακρυά. Η Ευρωπαϊκή Δημοκρατία αναγκαστικά θα χτιστεί αργά, όμως μεγαλύτερη διαφάνεια στην λήψη αποφάσεων, πιο αντιπροσωπευτικές πολιτικές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και μεγαλύτερη υποστήριξη Ευρωπαϊκών μέσων ενημέρωσης και κοινωνίας των πολιτών μπορούν όλα να συνεισφέρουν. Με την υποχώρηση φεντεραλιστικών οραμάτων, οι πιο υποσχόμενες δίωδη για να χτίσουμε αυθεντικές διεθνικές μορφές δημοκρατικών πολιτικών ίσως βρίσκονται στην ενδυνάμωση διασυνδέσεων μεταξύ διαφορετικών επιπέδων πολιτικής εξουσίας ανά την Ευρώπη.  

Το διακύβευμα είναι μεγάλο, όμως υπάρχει χώρος για ελπίδα. Η δημοκρατία δεν βρίσκεται στο τελείωμα: είναι ανθεκτική και ευέλικτη. Ο τρόπος με τον οποίο θα εξελιχθεί θα εξαρτηθεί από τις δυνάμεις που την κατευθύνουν. Για Πράσινους και προοδευτικούς ανθρώπους, δεν υπάρχει καλύτερη στιγμή για να προτάξουν ένα ευρύ, θετινό όραμα για τη δημοκρατία και την αντιπροσώπευση δομημένο πάνω στην ελευθερία, την ισότητα και την συμπεριλιπτικότητα. Ως το κίνημα που πολιτικοποίησε τη σχέση μεταξύ κοινωνίας και φύσης στη δύση, η πολιτική οικολογία βρίσκεται στους προμαχώνες όχι μόνο για την διαφύλαξη της δημοκρατίας αλλά και της επανίδρυσής της.