„Agora Voting” to innowacyjny projekt, który za pośrednictwem wolnego oprogramowania umożliwia tworzenie sieci obywatelskich, umożliwiających bezpieczne głosowanie elektroniczne. Hiszpańscy Zieloni z partii EQUO współpracowali przy tym projekcie, przeprowadzając w tym kraju prawdziwy eksperyment z demokracją bezpośrednią.
„Panie pośle, czy byłby pan gotów zrezygnować z własnego głosu, gdyby w efekcie mógłby pan lepiej nas reprezentować?” – to od tego pytania wszystko się zaczęło. Eduardo Robles i David Ruescas, twórcy pomysłu Agora Voting, wzięli udział w otwartym spotkaniu z Joanem Baldoví, zorganizowanym przez EQUO Madryt i zaprezentowali powód, dla którego postanowili go zrealizować – chęć pokazania, że polityczna reprezentacja nie musi oznaczać tego, do czego nawykły tradycyjne partie polityczne.
Postanowiliśmy rozpocząć pracę. Chcieliśmy pokazać, że demokracja nie kończy się na głosowaniu raz na cztery lata, mamy wszak technologię i odpowiednią kulturę polityczną, by umożliwić obywatelkom i obywatelom błyskawiczne wyrażenie swojego zdania na temat tego, jakie inicjatywy legislacyjne powinni podejmować ich reprezentanci i jakie stanowiska zajmować. Congreso Transparente to dostępne na platformie Agora Voting narzędzie, za pomocą którego nasz poseł Joan Baldoví prowadzi konsultacje społeczne w sprawie swojej pracy parlamentarnej. Pierwszy eksperyment dotyczył debaty nad ustawą o przejrzystości działań publicznych, drugi zaś najnowszej reformy hiszpańskiego sektora energii elektrycznej.
W obu wypadkach na naszej stronie internetowej omawialiśmy pokrótce najważniejsze elementy tych ustaw, przybliżając ludziom zróżnicowane opinie na ich temat oraz proponowane poprawki. Dzięki zastosowaniu systemu uwierzytelniania (zeskanowanego dowodu tożsamości lub podpisu elektronicznego) każda osoba uprawniona do udziału w wyborach miała prawo zagłosowania za popieranymi przez siebie poprawkami, nawet jeśli nie należały czy nie wspierały EQUO czy Coalición Compromís (Baldoví jest reprezentantem obu tych partii – przyp. red.). W debatach parlamentarnych nasz poseł reprezentował stanowisko wypracowane w głosowaniu internetowym.
Dostosowanie partii
Czy eksperyment ten pokazuje, że demokracja bezpośrednia jest możliwa? Niekoniecznie – to jedynie skromny wkład w zasypywanie rosnącej z każdym dniem przepaści.
Chcemy pokazać, że politycy powinni przestać mówić w imieniu obywatelek i obywateli, i zamiast tego zacząć z nimi rozmawiać. To prawda że w okresie wyborczym formacje polityczne prezentują dziś swoje programy i manifesty, prawdą jest też jednak to, że żaden rząd nie podchodził tak lekceważąco do zawartego z elektoratem kontraktu, co gabinet Mariano Rajoya. Nie możemy jednak ograniczyć się do głosowania raz na cztery lata i spodziewać się, że program, na który oddaliśmy głos, będzie w pełni odpowiadał naszym oczekiwaniom. Istnieje np. spore prawdopodobieństwo, że większość głosujących na mającą obecnie większość Partię Ludową (PP) zgadza się prowadzoną przez rząd polityką ekonomiczną, jednocześnie krytycznie oceniając poziom (nie)przejrzystości, jaki tworzony przez nią rząd przejawiał wobec reformy sektora energii elektrycznej.
„Co by się stało, gdyby wszyscy zaczęli tak robić?” – pytali się niektórzy, jakby widzieli w naszym eksperymencie zagrożenie nieuchronną katastrofą. – „Czy oznaczałoby to koniec partii politycznych?”.
Cóż, jeśli ktoś przywiązany jest do ich dotychczasowego modelu działania, odpowiedź na to pytanie prawdopodobnie brzmiałaby „tak”. Zamiast jednak dyskredytować czy lekceważyć otwartość osoby te powinny dostosować się do oczekiwań dotyczących partycypacji oraz przejrzystości ze strony osób, które wybrały ich na ich stanowiska. Gra, jak zauważa Antoni Gutiérrez-Rubí, toczy się o trwałuy mandat wyborczy, adekwatną wiedzę oraz suwerenność. Chcemy brać czynny udział w toczących się na te tematy debatach i uczestniczyć w wypracowaniu odpowiedzi.
Podsumowanie eksperymentu
Zamiast skupiać się na potencjalnych konsekwencjach zmian, wolę zwrócić uwagę na doświadczenia, jakie możemy wyciągnąć z naszego eksperymentu.
Po pierwsze – chodzi o znaczenie współpracy. Bez inicjatywy Agora Voting prawdopodobnie ciągle tylko teoretyzowalibyśmy na temat partycypacji politycznej. Zespół Agora Voting dobrze pokazuje w praktyce, jak wiele talentów oraz politycznej pasji można znaleźć poza formacjami partyjnymi. Serce rosło podczas obserwowania, jak ekipy Agory, Compromís oraz EQUO wspólne pracowały nad osiągnięciem zamierzonego celu. Nie da się ukryć, że praca była ciężka – ale też niezmiernie satysfakcjonująca.
Po drugie – widzimy wyraźnie, że potrzebne są spore reformy, mamy teraz jednak narzędzia do ich zainicjowania. Jeśli towarzyszyć nam będzie polityczna wola, będziemy w stanie je przeforsować. Rzecz jasna towarzyszy im ryzyko, warto jednak dać im szansę – bo to pierwszy krok do zmian. Oszacujemy nasze postępy i podzielimy się doświadczeniami z instytucjami, partiami, organizacjami i inicjatywami chcącymi ten pierwszy krok wykonać – tak, aby ich sukcesy były trwałe, a błędy skorygowane.
Po trzecie – partie i organizacje będą potrzebowały dbać o swoją legitymizację każdego dnia, a nie co cztery lata. Jeśli zatem będą chciały być narzędziem do zbiorowej pracy nad projektami wspólnotowymi, będą musiały się obudzić zamiast zadowalać się swoją konstytucyjną pozycją. Obywatelki i obywatele już po nie idą.
Zarin Dentzel pisze w swej książce „El futuro lo decides tú” (To Ty decydujesz o przyszłości), że sukces osiągany jest w kontekście porażki. Absolutna większość parlamentarna Partii Ludowej, zdyskredytowane instytucje oraz zniechęceni polityką zwykli ludzie mogą skłaniać nas do tego, by nie robić niczego – ale byłby to błąd. To właśnie teraz – bardziej niż kiedykolwiek – ludzie muszą się zaangażować. Już dziś pracujemy nad kolejnym eksperymentem, o którym z pewnością usłyszycie!
